به عنوان یک تعریف ساده از نحوه عملکرد کنتاکتور، می‌توان ابراز کرد که یک دستگاه کلید زنی یا سوئیچینگ است که جهت قطع و وصل یا خاموش و روشن شدن یک مدار الکتریکی استفاده می‌شود. بر این اساس حتی می‌توان گفت که کنتاکتورها نوع خاصی از رله هستند؛ با این تفاوت که مورد استفاده کنتاکتور در دستگاه‌هایی است که ظرفیت تحمل جریان بالاتری را دارا هستند؛ این در حالی است که رله برای دستگاه‌هایی با جریان پایین‌تر استفاده می‌شود. همچنین نصب کنتاکتورها به دلیل داشتن ساختاری به هم پیوسته نسبتا آسان و راحت است. در این مقاله قصد داریم به بررسی نحوه عملکرد کنتاکتور بپردازیم.
کنتاکتور چیست
در واقع کنتاکتور وسیله‌ای است که در آن از طریق خاصیت الکترومغناطیسی؛ تعدادی کنتاکت قادر هستند به هم وصل یا از هم جدا گردند؛ این خاصیت می‌تواند در مدار شرایط قطع یا وصل ایجاد نماید. لازم به ذکر است که هر کنتاکتور اغلب دارای سه کنتاکت اصلی برای مدار است و ساختمان هر کنتاکتور دارای دو هسته به شکل E و U است که یکی ثابت و دیگری متحرک است؛ به این صورت که در داخل هسته ثابت؛ سیم پیچی قرار داده شده است که با عبور جریان از آن؛ نیرویی شکل می‌گیرد که هسته متحرک را به هسته ثابت متصل می‌کند. با حرکت هسته متحرک؛ تعدادی کنتاکت باز به حالت بسته و تعدادی کنتاکت بسته به حالت باز در می‌آیند. در واقع با عبور جریان از هسته الکترومغناطیسی؛ یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود و این تغییر ایجاد شده در میدان الکترومغناطیسی؛ مشخص کننده وضعیت و حالت کنتاکت‌ها خواهد بود.
همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد؛ کنتاکتور اغلب از چندین کنتاکت که بیشتر آن‌ها از نوع باز هستند تشکیل شده است و همین کنتاکت‌های باز؛ فراهم آورنده قدرت عملکردی کنتاکتور هستند. کنتاکتورها بیشتر به همراه موتورهای الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرند و کنتاکت‌های آن‌ها دارای توانایی باز و بسته شدن سریع هستند که همین ویژگی؛ آن‌ها را مناسب برای تحمل بارهای سنگین کرده است. کنتاکتورها در ابعاد متنوعی از ابعاد کوچک دستی تا سایزهای بزرگ‌تر تولید شده‌اند و قادر هستند رنج وسیعی از جریان را پوشش دهند. کنتاکتورها را می‌توان در جریان‌های کم تا هزاران آمپر و از ولتاژهای 25 ولت تا هزاران ولت مورد استفاده قرار داد. علت استفاده از کنتاکتور تله مکانیک؛ در جریان‌های بالا به این دلیل است که دارای ظرفیت بالایی در عملکرد برای جریان‌های بالای 5000 آمپر و توان‌های بالاتر از 100 کیلو وات هستند. بایستی خاطر نشان کرد که قطع موتورهای جریان بالا؛ ایجاد قوس الکتریکی می‌کند؛ که به منظور کاهش و کنترل این قوس که به آن آرک هم گفته می‌شود باید از کنتاکتورها بهره گرفت.
عملکرد انواع کنتاکتور
قاعده کلی عملکرد کنتاکتور بسیار ساده است؛ به این صورت‌که با برقراری جریان در کنتاکتور؛ بوبین کنتاکتور برق‌دار می‌شود و با این اتفاق یک میدان مغناطیسی تولید می‌گردد. این میدان مغناطیسی ایجاد شده؛ می‌تواند آرمیچر یا جوشن کنتاکتور را حرکت دهد و با این عمل؛ مدار بین کنتاکت‌های ثابت و متحرک کنتاکتور به توسط یک کنتاکت بسته تکمیل می‌شود. این امر فراهم کننده این امکان است که جریان از طریق کنتاکت‌ها به بار منتقل گردد و با قطع جریان کنتاکتورها؛ مدار به دلیل بی برق شدن بوبین باز خواهد شد.
از آن‌جایی‌که وظیفه کنتاکتورها باز و بسته شدن سریع کنتاکت‌ها است؛ کنتاکت‌های متحرک با سرعت تمام به کنتاکت‌های ثابت برخورد کرده و از جای خود به سمت بالا می‌جهند. از کنتاکتورهای با اتصالات دو راهه برای جلوگیری از این جهش‌ها استفاده می‌شود. کنتاکتور، می‌تواند از دو جریان مستقیم و متناوب استفاده کند. غالبا بوبین مقدار کمی از جریان جاری در کنتاکتور را مورد مصرف خود قرار می‌دهد و برای کاهش این برق مصرفی؛ مدارات اقتصادی به کار گرفته شده قادر هستند از هزینه هدر رفتن برق در این سیستم بکاهند.
همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم؛ عملکرد انواع کنتاکتورها روشن و خاموش کردن مدارات الکتریکی است؛ به زبان ساده‌تر عبور جریان الکتریکی از یک کنتاکتور؛ باعث ایجاد یک میدان مغناطیسی قوی خواهد شد که نقش این میدان مغناطیسی؛ کشیدن آرمیچر به سمت بوبین یا سیم‌پیچ است که این عمل باعث به وجود آمدن یک قوس الکتریکی خواهد شد و این جریان در نهایت از طریق یک کنتاکت؛ به طرف دستگاهی هدایت خواهد شد که محل قرارگیری کنتاکتور است. ضمنا به جهت غیر فعال‌سازی کنتاکتور، بایستی آن را از دستگاه اصلی که محل تعبیه کنتاکتور است خارج نمود؛ با این عمل در صورت عدم عبور جریان؛ حالت ارتجاعی فنر آرمیچر تحت تاثیر قرار گرفته، فشرده شده و در نهایت باعث قطع اتصال خواهد شد.
عملکرد تیغه‌های کنتاکتور
ساختمان کنتاکتور، شامل سه قسمت است که عبارت هستند از کنتاکت یا تیغه اصلی، کویل و محفظه کنتاکتور. در واقع با اهمیت‌ترین قطعه در کنتاکتور؛ کنتاکت یا تیغه است که نقش و وظیفه اصلی انتقال جریان در کنتاکتور را بر عهده دارد. کنتاکت‌ها هم دارای انواع مختلفی از جمله کنتاکت قدرت، کنتاکت کمکی و فنرهای کنتاکت هستند. کنتاکت‌های کمکی یا تیغه‌های کمکی در مدارهای فرمان مورد استفاده قرار می‌گیرند و در زمانی‌که کنتاکتور قطع و وصل می‌شود؛ تیغه‌های کمکی هم مانند کنتاکت اصلی متحرک هستند و می‌توانند تغییر وضعیت بدهند. به بیان دیگر زمانی‌که کنتاکتور توسط ترمینال‌های A1 , 42 شروع به کار می‌کند؛ تیغه‌هایی که بسته هستند باز می‌شوند و تیغه‌های باز هم با عمل کنتاکتور بسته خواهند شد. اغلب بر روی بسیاری از انواع مدل‌های کنتاکتور؛ یک تیغه یا کنتاکت کمکی تعبیه شده است. در بین کنتاکتورهای کمکی می‌توان به رله‌های تایمر و رله‌های ایمنی اشاره کرد. قابل ذکر است که کنتاکت کمکی به صورت مجزا بر روی کنتاکتور نصب می‌شود. ضمنا کنتاکتورهای اصلی اغلب جریان 600 آمپر یا بالاتر را تحمل می‌کنند از این جهت در مدار قدرت قابل استفاده هستند؛ ولی کنتاکتورهای کمکی فقط قادر هستند حداکثر تا 6 آمپر را تحمل کنند و از این جهت در مدارهای فرمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در پایان این مقاله لازم به یادآوری است که برای اطلاع بیشتر از نحوه عملکرد کنتاکتورها، دریافت مشاوره، ثبت سفارش و خرید می‌توانید با کارشناسان سینا صنعت از طریق شماره‌های مندرج در تارنمای این شرکت تماس گرفته و از مشاوره و راهنمایی 24 ساعته و پشتیبانی متخصصین ما بهره‌مند شوید.
